Sanguszkowa z Denhoffów, 2.v. Rogalińska Konstancja Kolumba (1716–1791), marszałkowa nadworna lit. Ur. prawdopodobnie 1 I lub 31 XII była córką Stanisława Denhoffa, woj. połockiego (zob.), i Joanny Katarzyny z Denhoffów, córki Ernesta, woj. malborskiego (zob.).
Po śmierci ojca została, obok swej macochy Marii Zofii z Sieniawskich, jego główną spadkobierczynią. Trzy lata przebywała na jej dworze, otrzymując tam raczej powierzchowne wykształcenie. W r. 1731 Maria Zofia wychodząc za mąż za Augusta Aleksandra Czartoryskiego wyraziła zgodę na małżeństwo Konstancji z Januszem Aleksandrem Sanguszką (zob.). Ślub odbył się 8 VIII t. r. Już jednak w kilka tygodni później mąż, jak się okazało homoseksualista, opuścił ją. S. pędziła samotne życie w Baranowie; kilka podjętych przez Pawła Karola Sanguszkę (zob.), teścia S-ej, prób nakłonienia Janusza Aleksandra do powrotu do żony nie powiodło się. Od tej pory nie widywali się niemal wcale. W r. 1751, prawie natychmiast po śmierci Pawła Karola, Janusz Aleksander wystąpił o unieważnienie małżeństwa. Sprawa była tak głośna, a wina księcia tak oczywista, że mimo hojnych donacji i łapówek rozwodu nie udzielono.
S. brała udział w życiu towarzyskim na dworze Barbary Sanguszkowej (zob.), wdowy po swym teściu. W pozostawionych sylwach, ilustrujących życie towarzyskie i zabawy literackie głównie w Lubartowie, zachowały się przekłady z francuskiego (w tym utworów Woltera i poetów lotaryńskich), pióra m. in. S-ej. Był ponadto w rękopisie Biblioteki Krasińskich przekład dzieła G. de Bremonda pt. „Koło albo konwersacja polityczna” (oryginał francuski ukazał się w 1675 r.) autorstwa najprawdopodobniej S-ej.
S. miała przekazane przez męża klucze Baranów, Wiewiórka i Zasów w Sandomierskiem; w r. 1745 dał jej nadto dobra Tetyjów w woj. bracławskim. W Gdańsku miała pałac na przedmieściu Długie Ogrody (wg Józefa Wybickiego Nowe Ogrody) po Denhoffach. Przejściowo administrowała Pawłowicami, starymi dobrami Denhoffów w Sandomierskiem. Po babce, Zofii Annie Oleśnickiej otrzymała: Bąków, Daniszów, Lipsko, Ciepielów, Jawor, Opoczno, Słupię, Lasocin, Dębno i Paprotnię.
Nie wiadomo dokładnie, kiedy S. zamieszkała w Gdańsku; w czasach konfederacji barskiej była tam dobrze ustosunkowana i najwyraźniej «zasiedziała». Wg J. Wybickiego odegrała ważną rolę w przygotowaniach konfederackich w Gdańsku. W jej pałacu odbywały się narady sympatyków konfederacji barskiej; S. «dzieliła swe dochody na wypadające potrzeby», m. in. opłacała podróże Wybickiego. Zaniepokojony magistrat gdański zarządził nawet inwigilację domu S-ej. Po przyjeździe Barbary Sanguszkowej, która także schroniła się w Gdańsku na czas konfederacji, odżyły w domu S-ej i Barbary zabawy literackie i towarzyskie, z udziałem bpa Ignacego Krasickiego i jego przyjaciela, a zarazem krewnego S-ej (przez Denhoffów) E. A. H. Lehndorffa. Po śmierci Janusza Aleksandra (1775), S. dalej przebywała w Gdańsku; utrzymywała bliskie kontakty z Lehndorffami; zdaje się, że zabiegała o przejście z protestantyzmu na katolicyzm szambelana królewskiego Ernesta Ahaswera. Odwiedzający S-ą w Gdańsku podróżnicy chwalili jej pięknie i wygodnie urządzony dom, podziwiali kolekcję obrazów, ponadto zbiory historii naturalnej.
Dn. 4 IV 1780 w Gdańsku S. wyszła powtórnie za mąż za dużo od niej młodszego hulakę i utracjusza Józefa Rogalińskiego, syna Konstantego i Antoniny Skaławskiej. Rogaliński zdołał doprowadzić do podpisania intercyzy, w której S., dziedziczka ogromnej fortuny, powierzyła mu nad nią zarząd i całość uprawnień finansowych. Rogaliński namówił S-ą do przeniesienia się najpierw do dóbr w Sandomierskiem, gdzie rezydowała w Jaworze (pow. opatowski?), a następnie osadził ją w pałacu w Warszawie, przyznając jej bardzo skromne uposażenie. Sam szybko roztrwonił jej majątek. W r. 1784 S. podjęła próby przeciwstawienia się Rogalińskiemu, wnosząc 30 X i 3 XII manifesty do akt Metryki Kor. Zarzucała mężowi nadużycie wydanej 7 XII 1782 w grodzie radomskim plenipotencji, zagrabienie i roztrwonienie majątku, zabranie sreber, klejnotów, kosztownych numizmatów, mebli i innych ruchomości, ucisk poddanych i usuwanie dokumentów z archiwum rodzinnego. By zapobiec całkowitej ruinie dóbr, rozesłała listy do ekonomów, aby nie spełniali poleceń Rogalińskiego, a klucz tetyjowski, na którym miała dożywocie, przekazała swym krewnym, Ledóchowskim (Ludwice z Denhoffów, wojewodzinie czernihowskiej). Z remanifestu Rogalińskiego nie wynika jasno, czy podjęła też starania o rozwód. Rok przed śmiercią, w nieznanych bliżej okolicznościach, zwróciła się do króla, by zechciał otoczyć opieką po jej śmierci Rogalińskiego, odwołała podjęte przeciw niemu kroki i prosiła, by król czuwał nad wykonaniem jej testamentu, przywracającego mężowi wszystkie «dobrodziejstwa, w szczególności przedślubne».
S., znana z pobożności, otaczała opieką karmelitów i benedyktynów. A. J. Rolle przytoczył zasłyszaną opowieść o jej pielgrzymce do Composteli, do której mieli ją namówić jezuici. Wymogła na mężu (prawdopodobnie na początku Sejmu Czteroletniego) deklarację wspólnego wypłacenia 50 tys. złp. na rzecz Skarbu Rzpltej. Po jej śmierci Rogaliński nie spełnił tego zobowiązania, a wkrótce konfederacja targowicka uwolniła go od niego.
S. zmarła w Warszawie w r. 1791, zupełnie osamotniona i zrujnowana. J. Rogaliński był w latach późniejszych kapitanem w 2. pp 3. Legii (następnie 10. pp armii Ks. Warsz.), a w maju 1807 komendantem zakładu pułkowego w Rogoźnie.
Estreicher; Słownik literatury polskiego Oświecenia, Wr. 1977; Słown. Geogr. (Tetyjów); Borkowski, Almanach; tenże, Genealogie; Niesiecki; Żychliński; – Konopczyński W., Kiedy nami rządziły kobiety, Londyn 1960 s. 48, 49, 184; tenże, Konfederacja barska, W. 1991; Muzyka w czasopismach polskich XVIII w., Kr. 1975; [Rolle J.] Dr Antoni J., Wybór pism, Kr. 1966 I; – Ciąg dalszy summariuszu konfederacji gen. kor. targowickiej… od dnia 12 IV 1793 w Grodnie, nr 403; Kitowicz J., Pamiętniki, W. 1971; Korespondencja Ignacego Krasickiego, Wr. 1958; Matuszewicz, Diariusz; Polska Stanisławowska w oczach cudzoziemców, W. 1963; [Rogaliński J.], Remanifest W. Józefa Łodzią Rogalińskiego na dwa zaskarżenia […] gród radomski 27 V 1785; Wybicki J., Życie moje, Kr. 1927; AGAD: Arch. Zamoyskich, rkp. 2802, 2804, 2807, 2808, 2809–2813, 2815–2820, 2840; AP w Kr. Oddz. na Wawelu: Arch. Sanguszków (wg katalogu B. Gorczaka) sygn. 501, 935, 981, 1025, 1123, teki arabskie sygn. 483, Arch. Rodzinne Sanguszków sygn. 142; B. Jag.: rkp. 6147/6, 13, 18; B. Czart.: rkp. 687, 729, 799; B. Ossol.: rkp. 1418 – Kartoteka Zbigniewa Zacharewicza z Kr.
Maria Czeppe i Roman Marcinek